Info, filmpjes en artikels omtrent
Junk Playground
Adventure Playground
Bouwspeelplaats
Avontuurlijke Vrijspeelplaats
Kinderen willen vrij spelen
Sinds mensenheugenis kiezen kinderen die de vrijheid krijgen om te spelen waar en hoe ze willen, vrij van volwassen sturing, vaak avontuurlijke plekken uit.
- In de natuur: bomen om in te klimmen, hellingen, grachten, riviertjes, omgevallen bomen.
- Op het platteland: schuren, hooizolder, verlaten hutje of gebouw, zandberg, in de velden, bij tracktors en andere landbouwmachines, …
- In de stad: hellingen, muurtjes, bomen, bosjes, braakliggende terreinen, bouwwerven, verlaten gebouwen, …
Op die plekken kan alles wat los zit gebruikt worden in hun spel: takken om een kamp te bouwen, kratten, planken en stenen om een parcour te creëren, stro om een knusse plek te maken of om mee te speelvechten, autobanden om mee te rollen of schommel mee te maken, …
Zo krijgen kinderen alle ruimte om hun natuurlijke manier van zich uitdrukken, van leren en ontwikkelen volop te beleven, namelijk spelen. Vrij spelen is essentieel voor een gezonde ontwikkeling.
Maar sinds WO II of al vroeger krijgen kinderen steeds minder ruimte om vrij te spelen. Zowel de fysieke plekken waar ze mogen spelen, als de emotionele ruimte om vrij te mogen spelen met andere kinderen.
Om in deze tijd tegemoet te komen aan de grote behoefte van kinderen om vrij te spelen, is het nodig om plekken te creëren waar kinderen vrij kunnen spelen. Zo is ook de Junk Playground ontstaan.
Junk Playground
Het concept van Junk Playground is ontwikkeld door Professor Carl Theodor Sørensen, een Deense landschapsarchitect. Hij zag kinderen geregeld bouwwerven, gebombardeerde sites en braakliggende terreinen die wachten op ontwikkeling, betreden om er met losse materialen te spelen. Hij begreep dat kinderen behoefte hebben aan een plek waar ze hun verbeelding en creativiteit kunnen beleven en uitdrukken zowel individueel als collectief. In 1943 heeft hij in Emdrup, juist buiten Kopenhagen, de eerste ‘Skrammellegeplads’ (Junk Playground) gerealiseerd.
Voor Carl Theodor Sørensen is het belangrijk dat kinderen zelf bepalen hoe, wanneer en waar ze spelen, vrij van externe controle over hun spel. Zodat kinderen zo maximaal mogelijk hun spel zelf kunnen vormgeven. Sorenson verwoord het als volgt: “A Junk Playground where children could create and shape, dream and imagine reality”
Op een Junk Playground zijn er speelwerkers, of bij Orvita facilitators genaamd. John Bertelson, de eerste speelwerker op de Junk Playground in Emdrup, benadrukt het volgende: “The purpose of the leader was not to govern children from outside and direct their building activity to a useful goal, but rather to act from within, by allowing them to pursue their own projects”. Dus de speelwerker geeft ruimte aan de kinderen om hun eigen initiatieven te nemen.
Adventure playground
Lady Allen of Hurtwood, landschapsarchitect uit het Verenigd Koninkrijk, bezocht midden jaren 40 Junk Playground in Emdrup. Zij nam het concept van Junk Playground mee, en in 1948 opende een Junk Playground in Camberwell, Verenigd Koninkrijk. In de jaren daarna werden op diverse plekken in het Verenigd Koninkrijk Adventure Playgrounds gerealiseerd, waaronder in Londen, Liverpool, Bristol, Manchester, Newcastle, en andere plaatsen. De naam Adventure Playground werd gebruikt in plaats van Junk Playground om het concept meer aantrekkelijk te maken voor de locale autoriteiten.
Bouwspeelplaats
De Adventure Playground is in 1952 ook overgewaaid naar Duitsland, waar in Mannheim de eerste ‘Abenteuerspielplatz’ (Avonturen Speelplaats) werd geopend. Vanaf de jaren 70 ontstond er in Duitsland een echte beweging van ‘Abenteuerspielplätze’ en werden er heel wat opgericht. Synoniemen die in Duitsland en Zwitserland gebruikt werden zijn ‘Aktivspielplatz’ (Actieve speelplaats), ‘Robinsonspielplatz’ (Robinsonspeelplaats) en ‘Bauspielplatz’ (Bouwspeelplaats). In het Duits en in het Nederlands is de term ‘Avonturen speelplaats’ gekaapt door afgewerkte speeltuinen die wat meer uitdagend zijn. Dit is iets heel anders dan de oorspronkelijke Junk Playground waar kinderen zelf de plek vorm geven. Momenteel is ‘Bauspielplatz’ in het Duits en ‘Bouwspeelplaats’ in het Nederlands de meest gebruikte term voor plekken geïnspireerd op de oorspronkelijke ‘Junk Playground’.
Ook in Nederland zijn er verschillende bouwspeelplaatsen opgericht. In Vlaanderen is dit nog vrij beperkt.
Loose Parts
Architect Simon Nicholson heeft de theorie van Loose Parts ontwikkeld. In het artikel “How not to cheat children, the theorie of loose parts”, uit 1971 schrijft hij hierover: “In any environment, both the degree of inventiveness and creativity, and the possibility of discovery, are directly proportional to the number and kind of variables in it.” Simon Nicholson bedoelt hiermee dat hoe meer losse materialen en hoe meer verscheidenheid aan losse materialen, hoe meer creativiteit en speelmogelijkheden er zijn.
Ieder mens en dus ook ieder kind is creatief. Als je kinderen de vrijheid geeft gaan ze van nature, ontdekken, experimenteren en spelen. Ze gebruiken alles wat hun omgeving biedt. Dus als die omgeving meer mogelijkheden biedt, dan zijn er meer speelmogelijkheden en meer creativiteit. Loose Parts verrijken de omgeving want ze zorgen voor meer creativiteit.
Loose Parts zijn losse materialen die kinderen zelf kunnen verplaatsen en manipuleren. Het zijn in oorsprong materialen die niet bedoeld zijn om mee te spelen. Loose Parts kunnen natuurlijke materialen zijn zoals takken, zand, water, schors, riet en dennenappels en ook materialen gemaakt door de mens zoals planken, buizen, tonnen, touw, zeilen en oude potten.
Simon Nicholson beschrijft hoe kinderen ‘bedrogen’ worden als kinderen in een afgewerkte speeltuin of speelomgeving terecht komen. Architecten en ontwerpers kunnen spelen met materialen, ontwerpen en plannen en bouwvakkers mogen met echte materialen aan de slag. Volwassen hebben al het plezier en kinderen krijgen slechts een afgewerkte speelomgeving met beperkte mogelijkheden. Een Junk Playground biedt een ideaal alternatief omdat kinderen hier wel alle ruimte krijgen om hun omgeving vorm te geven vanuit eigen creativiteit.
Open ended material
Loose Parts worden ook ‘open ended material’ genoemd. Dit zijn materialen waarbij er niet één welbepaalde manier is om deze te gebruiken. Het zijn materialen die vele mogelijkheden bieden om hiermee te spelen, zowel in de manier waarop het gebruikt wordt als materialen die de fantasie prikkelen. Zo kan een kind met een buis diverse kanten op: ermee rollen, erdoor kijken, water erdoor laten lopen, ermee bouwen en de buis kan een telescoop, geweer, roeispaan, zwaard of paard worden.
Avontuurlijke Vrijspeelplaats
De benaming bouwspeelplaats voelt te beperkend voor de plek die we creëren bij Orvita. De focus lijkt hiermee te liggen op het bouwen, wat bij heel wat bouwspeelplaatsen ook is. Bouwen hoort erbij, maar er is veel meer: spelen, avonturen beleven, rollenspel, fantasiespel, experimenteren, creatief zijn met klein en groot materiaal, projecten realiseren, chillen, …
Het originele idee van de Junk Playground sluit erg aan bij de visie van Orvita omtrent spelen, zelfsturing, vertrouwen. En we kiezen ervoor om heel onze unieke visie te integreren in het concept van Junk Playground.
- Verbinding: Dus bij de omgang van de facilitators met de kinderen en jongeren staat verbinding centraal, gebruik makend van verbindende communicatie.
- Democratisch: De kinderen hebben inspraak en mogen mee beslissen over alle aspecten van de vrijspeelplaats, waarbij we gebruik maken van consent op basis van behoeften.
- Traumabewust: De facilitators gaan bewust om met trauma’s die kunnen spelen.
- Holistisch: kinderen en jongeren krijgen de ruimte om zich geïntegreerd op diverse vlakken te ontwikkelen.
- Inclusief: Alle kinderen en jongeren zijn welkom, ongeacht ras, huidskleur, seksuele voorkeur. Ook kinderen met een beperking, met sociaal-emotionele moeilijkheden of die een bepaald label zoals ass of adhd hebben gekregen zijn welkom.
Daarom hebben we voor een nieuwe naam gekozen, namelijk avontuurlijke vrijspeelplaats. Avontuurlijke vrijspeelplaats verwijst naar:
- De betekenis van vrijplaats ‘een plaats waar iets mag wat elders niet kan of mag’. Op de meeste plaatsen mogen kinderen hun omgeving niet veranderen. Op de vrijspeelplaats mogen kinderen en jongeren hun eigen omgeving creatief vormgeven met behulp van diverse Loose Parts, werkgerief en creagerief.
- Vrije plaats, een plek waar kinderen en jongeren helemaal hun zelf mogen zijn, met al hun gevoelens, behoeften, manieren van uiten, mogelijkheden, beperkingen en trauma’s.
- Vrij spelen: De kinderen en jongeren krijgen volop ruimte om vrij te spelen. De kinderen kiezen zelf wat, hoe, wanneer en met wie ze spelen. De kinderen hebben eigenaarschap over hun tijd en spel op de vrijspeelplaats. De kinderen gaan zelfsturend aan de slag vanuit intrinsieke motivatie.
- Speelplaats: een plek speciaal voorzien voor het spel van kinderen en jongeren.
- Avontuurlijk: Op de vrijspeelplaats kunnen kinderen avonturen beleven. Door hun grenzen te verleggen in het omgaan met zelfgekozen uitdagingen en risico’s. Door de oneindige mogelijkheden van fantasiespel. Door het rijke aanbod van Loose Parts en doordat de kinderen hun omgeving zelf vorm mogen geven, kunnen ze telkens nieuwe avonturen creëren.
Filmpjes over Adventure Playgrounds
Wildernis – avontuurlijke bouwspeelplaats
Filmpje over de avontuurlijke bouwspeelplaats “Wildernis” van Wildebras in Kortrijk. Bekijk het filmpje.
account_circle Wildebras
event 2019
Playground:NVC – adventure playground
Filmpje over de adventure playground in New York.
account_circle Playground:NYC
event 2017
The land – adventure playground (deel 1)
Wat is een adventure playground, junk playground of vrijspeelplaats? Wat is de rol van de speelwerker of facilitator? Hoe wordt er omgegaan met risico’s en gevaren? Bekijk deel 2
event 2016
The land – adventure playground (deel 2)
Wat is een adventure playground, junk playground of vrijspeelplaats? Wat is de rol van de speelwerker of facilitator? Hoe wordt er omgegaan met risico’s en gevaren? Bekijk deel 1
event 2016
Adventure playgrounds
Filmpje over adventure playgrounds die worden gecreëerd na WO II op een gebombardeerde site, een leeg stuk grond of site die wacht op ontwikkeling. Ontdek hoe creatief kinderen omgaan met hun vrijheid om te spelen en creëren wat ze willen.